NL | Klaas Bijlsma

/in /door

Door te scrollen ontdekt u meer media: foto, video en audio. U kunt deze tekst ook eerst laten voorlezen door hieronder op afspelen te klikken.

Klaas Bijlsma uit Franeker , ook wel Mister PC, was een Nederlands politicus, notaris en advocaat. In de kaatswereld is hij vooral bekend als de langstzittende PC-voorzitter. Hij bekleedde die functie van 1929 tot en met 1973. Om die reden werd hij benoemd tot Lid van Verdienste van de Koninklijke Nederlandse Kaatsbond. Zijn record zal nooit meer verbroken worden, omdat inmiddels  reglementair bepaald is dat de voorzitter van de PC na zijn zeventigste levensjaar verplicht moet terugtreden uit de commissie.

De PC in 1969 te Franeker. PC-voorzitter Klaas Bijlsma spreekt het winnende partuur van de PC in 1968 toe. Van links naar rechts: Johan van Seijst (Franeker), koning Tamme Velstra (Baard) en Johannes Westra (Leeuwarden)

Meester Bijlsma had als advocaat en politicus goed leren spreken in het openbaar. Het bleek een gave, die hij als PC-voorzitter vaak en graag gebruikte. Zijn speeches waren lang. Inhoudelijk zaten ze vol met verwijzingen naar zowel de actualiteit als de Griekse en Romeinse mythologie. In onderstaand fragment legt Bijlsma uit waarom hij, blijkbaar waren er critici die dat vonden, nogal eens in herhaling viel.

Tijdens de PC hield hij zelfs in de middagpauze een speech, die een uur kon duren. Lang niet iedereen waardeerde dat. Vooral kaatsers hadden er een hekel aan. Er is een foto van PC-winnaar Hein Zijlstra uit Deinum, die een beetje moedeloos staat te luisteren.

Klaas Bijlsma aan het woord, geflankeerd door Hein Zijlstra

Bij de PC van 1942 is Bijlsma niet aanwezig. Hij is opgepakt door de Duitse bezetter en afgevoerd naar Kamp Beekvliet in Sint Michielsgestel. Hij weigerde akten te passeren waarin Joods bezit werd overgedragen aan de Duitsers. Het Keatsmuseum ontving in 2021 een sigarenkistje, dat als prijs verkaatst was in het interneringskamp, in september 1943.

Klaas Bijlsma was toen al vrijgelaten. Daarom roept het kistje nogal wat vragen op. Mr. Bijlsma wist dat er in Sint Michielsgestel gekaatst kon worden en het is dan ook voorstelbaar, dat hij er voor heeft gezorgd dat het sigarenkistje als kaatsprijs in Sint Michielsgestel is gekomen. Maar omdat hij daar later nooit iets over heeft verteld, blijven er veel vragen over. Hoe is het in Sint Michielsgestel gekomen? Wie heeft de prijs gewonnen? Zat het vol met sigaren of toch met iets anders? En wie heeft het na de oorlog bewaard?

Het is hoe dan ook een bjusterbaarlike kaatsprijs. Bjusterbaarlik is een Fries woord, dat meester Bijlsma vaak en graag gebruikte. Mede daardoor is het gevoelsmatig sterk verbonden aan de PC. Het woord wordt gebruikt wanneer iets grote verwondering oproept en dat is zeker bij de PC voor veel mensen het geval.

De PC in 1973 te Franeker. Prinses Beatrix in gesprek met PC-voorzitter Klaas Bijlsma

Klaas Bijlsma overleed in 1975 in zijn geboorteplaats Franeker.

 

<<< Terug Naar Overzicht <<<

NL | Dameskaatsen

/in /door

Door te scrollen ontdekt u meer media: foto, video en audio. U kunt deze tekst ook eerst laten voorlezen door hieronder op afspelen te klikken.

De eerste stimulans voor het kaatsen door meisjes en dames kwam van Pim Mulier uit Witmarsum. Hij was ook de man, die er in 1909 voor zorgde dat de Elfstedentocht op de schaats een georganiseerde wedstrijd werd. In 1915 organiseerde hij een demonstratiewedstrijd voor kaatsende meisjes. Toch duurde het daarna nog lang voordat het dameskaatsen een vlucht nam. Pas in de jaren zestig begonnen meer dames te kaatsen, al ging het nog vooral om ledenwedstrijden op verenigingsniveau. In de gemeente Baarderadeel, vooral in Jorwert, kwamen ook deelneemsters uit de regio opdagen.

Dameskaatsers speelden een demonstratiewedstrijd in Bitgum in 1956

Het duurde tot 1974, bijna zeventig jaar na het initiatief van Pim Mulier, dat de kaatsbond begon met de organisatie van wedstrijden voor dames. In het begin ging het om een paar wedstrijden per jaar. De eerste Bondspartij voor Dames, het Nederlands Kampioenschap, vond plaats in 1978. Voor de meisjes werd dit kampioenschap in 1984 voor het eerst georganiseerd.

De Bondswedstrijd voor dames in 1984, in Jorwert

Kaatsvereniging De Nije Kriich uit Weidum organiseerde in 1977 de eerste PC voor dames. Een geslaagde demonstratie van zes dameskaatsers in de pauze voor de finale van de Heren PC in 1989 viel op. De publieke belangstelling voor de Dames PC verdubbelde dat jaar meteen.

Anne Monfils tijdens de Frouljus PC van 2015. Er komen nu jaarlijks duizenden mensen op af

In de jaren negentig van de vorige eeuw kwamen er voor alle leeftijdscategoriëen kaatswedstrijden over het hele seizoen. Daardoor steeg het niveau. Een exponent van die nieuwe realiteit was Afke Hijlkema. Tussen 1996 en 2010 stond zij twaalf keer in de finale van de Froulju’s PC. Daarvan won zij er elf. Elf keer werd ze ook uitgeroepen tot koningin van partij, de beste kaatsster van de dag dus.

 

<<< Terug Naar Overzicht <<<

NL | De Houten Oldehove

/in /door

Door te scrollen ontdekt u meer media: foto, video en audio. U kunt deze tekst ook eerst laten voorlezen door hieronder op afspelen te klikken.

De Oldehovepartij in Leeuwarden stelde in 1917 een bijzondere wisselprijs beschikbaar. Een replica in hout, zo’n vijftig centimeter hoog, van de fameuze Oldehovetoren. Niet alleen het voorwerp op zich was bijzonder, maar ook de voorwaarden die er aan verbonden waren. De wisselprijs moest namelijk na drie jaar definitief in bezit komen van de kaatser die daar qua uitslagen het meeste recht op had. Dat werd na drie jaar Jacob (of Jappie) Pieters Dijkstra uit Menaldum.

Ids Roukema, koning Jacob (Jappie) Pieters Dijkstra en Taede Zijlstra, winnaars van de eerste prijs op de Oldehove-dag in 1919 te Leeuwarden

Dijkstra maakte, nadat hij de Houten Oldehove definitief in bezit kreeg, maatschappelijke carrière en verhuisde in 1930 naar Batavia in Nederlands Indië. Hij nam al zijn kaatsprijzen mee, waaronder de houten Oldehove.

Jappie Dijkstra met de originele Houten Oldehove

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en Nederlands Indië door Japan veroverd, werd Dijkstra opgepakt. Hij zat tot het eind van de oorlog opgesloten in een kamp voor krijgsgevangenen. Na de bevrijding van Nederlands Indië keerde hij terug naar Friesland. Zijn kaatsprijzen gingen niet mee terug. Die waren in de oorlog allemaal verdwenen. Naast de vele medailles, gouden horloges en andere eretekens was ook de houten Oldehove spoorloos. Een tabaksfabriek stelde een zilveren exemplaar beschikbaar.

Geen Houten Oldehove meer. In 1927 stelde de N.V. Tabaksfabriek ‘de Oldehove’ een zilveren Oldehove op een marmeren voetstuk beschikbaar

Kaatsvrienden van Dijkstra vernamen viavia dat de maker een tweede en identieke houten Oldehove had gemaakt. Deze was beland bij zijn zoon op Ameland. De kaatsvrienden staken de koppen bij elkaar en besloten een poging te wagen om deze identieke houten Oldehove te kopen en te schenken aan Jappie Dijkstra.

Dat lukte.

En zo gebeurde het, dat op een vrijdagavond in 1948 Jappie Dijkstra met een smoesje werd gevraagd om naar een café in Leeuwarden te komen. Daar zaten zijn oude kaatsmaten. Machiel Miedema uit Franeker nam het woord en eindigde zijn speech met het overhandigen van de Houten Oldehove aan Jappie Dijkstra. De bijeenkomst en het overhandigen van dit voorwerp is door Dijkstra 20 jaar later verteld aan Pier Burenga, die het op band heeft opgenomen. Op de band is duidelijk te horen dat zelfs 20 jaar na de overhandiging Dijkstra zijn emoties maar nauwelijks de baas kon.

Jappie Dijkstra, trots poserend met de Houten Oldehove in 1965

 

<<< Terug Naar Overzicht <<<

NL | De Krans

/in /door

Door te scrollen ontdekt u meer media: foto, video en audio. U kunt deze tekst ook eerst laten voorlezen door hieronder op afspelen te klikken.

Wanneer een kaatser voor het eerst een bloemenkrans kreeg, is onduidelijk. Zeker is, dat het in het laatst van de negentiende eeuw al gebeurde. En waarom? Misschien is het een symbolische verwijzing naar de olijfkrans, die atleten kregen bij Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid. Voor Friese kaatsers is de krans vaak belangrijker dan elke andere prijs, die aan winst verbonden is.

De kransen bij de Frouljus PC behoren elk seizoen tot de meest uitbundige exemplaren (foto: PERK Media)

Heel soms worden kransen geschonken aan vrienden of anderen. Dan is er altijd sprake van bijzondere omstandigheden. De krans gaat dan naar een ernstig ziek familielid of wordt soms op het graf van een dierbare achtergelaten. De krans staat dan symbool voor een belangrijke vriendschap of een grote genegenheid, die de kaatser voor iemand voelt.

2009: Marleen Bergma hangt haar eerste gewonnen krans aan het standbeeld van haar opa Hotze Schuil (foto: Walter Bergsma)

De krans is zichtbaar bij de prijsuitreiking en later aan de gevel van het huis van de kaatser. Het zegt zoveel als… Hier woont een kaatser die een hoofdprijs gewonnen heeft. Hoe meer kransen er hangen, hoe duidelijker de boodschap. Ze blijven het hele seizoen hangen. Aan het begin van het nieuwe jaar begint iedereen weer op nul.

De gevel van Durk de Haan uit Pingjum, aan het eind van het seizoen 1981. Er hangen 25 kransen aan de gevel

In vroeger tijden had de bloemenkrans soms ook een andere boodschap. De beroemde kaatser Jan Reitsma Sr uit Pingjum ging vanuit zijn dorp lopend naar wedstrijden en ook lopend weer terug. Passeerde hij na een gewonnen partij ’s avonds laat het huis van zijn verloofde, dan legde hij een tulp in de heg. Zij wist dan de volgende ochtend, dat haar Jan gewonnen had. Het leverde hem in het dorp de bijnaam Jan Tulp op.

Jan Reitsma, senior, in 1902 als winnaar van de Bondswedstrijd in Wommels

Nog steeds is de krans, meer nog dan een envelop met geld, het hoogst haalbare. Kaatsers gaan niet meer, zoals Jan Tulp, lopend naar huis. Maar kaatsers verzekeren ons ook nu nog… Tegen de geur van de bloemenkrans op de achterbank van de auto kan geen enkele prijs op.

 

<<< Terug Naar Overzicht <<<