Het is circa 1180. In een klein klooster in Frankrijk komt een groep monniken op de binnenplaats, de kloosterhof, bij elkaar. Ze maken twee partijen en de serverende partij gaat de uitdaging aan. Eén van de spelers brengt de bal via het schuine dak in het spel en het is los. Beide partijen proberen de bal met de blote hand tussen de openingen van de kloostergang te spelen, die rondom die binnenplaats liep, om punten voor hun partij te scoren. Een welkome afleiding voor hun geestelijke arbeid. Het kaatsspel is geboren.
Oorsprong
Kaatsen gaat terug naar begin twaalfde eeuw in de kloosters van Frankrijk. Hier werden de eerste varianten gespeeld, voordat deze werden opgemerkt door de adel en uiteindelijk ook door de gewone man. In veel kloosters werd lichaamsbeweging gezien als een gezonde afleiding voor hun dagelijkse, geestelijke inspanningen. Niet alleen kaatsen, maar ook onder andere tennis heeft hier z’n oorsprong.
De reis naar het noorden
Het kaatsspel, jeu de paume, werd al snel door de adel overgenomen door de contacten die de adel met de kloosters hadden. Zij speelden het spel op de binnenplaatsen van kastelen. Later pakte de gewone man het spel ook op. In de steden waren genoeg daken om de bal op te serveren en buiten de steden werden er kleine, schuine daken gebouwd.
Vanuit Frankrijk begon het kaatsspel zich snel te verspreiden naar Vlaanderen en Engeland. Vlamingen namen het spel rond 1500 mee naar de Noordelijke Nederlanden. Hier zou het spel voor het eerst zijn gespeeld door de dijkwerkers uit de regio van de Biesbosch, die daar werkten aan de inpoldering van Het Bildt. In de omgeving van de Biesbosch (Zuid-Holland) werd in die tijd volop gekaatst. Het kaatsspel bleek erg populair te zijn, wat ook bleek uit vele verbodsverklaringen die werden uitgevaardigd.
Kaatsend Friesland
Vanuit het zuiden van Nederland kwam het kaatsspel dus naar het noorden. Het spel werd veelal op pleinen gespeeld, maar ook hier kwamen al snel vele verbodsverklaringen op. Het werd vooral in het noorden op het platteland in stand gehouden. Tijdens kermissen in de zomer of door herbergiers werden vooral kaatswedstrijden uitgeschreven. Waar het kaatsspel terugliep in andere delen van Nederland, bleef het populair in het noorden.
De redding
Het kaatsspel heeft tijden gekend dat het ook in het noorden terugliep, maar mede dankzij de kasteleins werd het kaatsen gered. Zij schreven de wedstrijden uit en hielden de sport staande totdat er in de 19eeeuw commissies in het leven werden geroepen.
Vanaf 1853 wordt het kaatsen meer een gereglementeerde sport. In 1853 wordt de Permanente Commissie opgericht en later in 1897 vond de oprichting van de Nederlandse Kaatsbond plaats. Vlak voordat de bond bestond, werden kaatsers al wel gevraagd om aan wedstrijden mee te doen in het kader van tentoonstellingen.
Freule 2020. Finale Jellum – Dronryp – Foto: Kaatsnieuws.com
Hedendaagse kaatsen
Meerdere belangrijke kaatswedstrijden en historische momenten werden het leven in geroepen begin 20eeeuw. De Freulepartij voor de jonge jongens en de demonstratiewedstrijden voor de vrouwen (en uiteindelijk hun eigen categorie binnen de sport) waren twee van deze momenten. Het kaatsen leeft nog steeds in het noorden. Elk seizoen weer strijden tientallen kaatsers voor koning- en koninginneschappen met hun parturen. En bovenal voor hun plezier!
BRONNEN
• Handleiding Keatsmuseum
• Geschiedenis.nl
• KNKB
Reis van het kaatsen
/in Kaatsverhalen /door Carina TwerdaHet is circa 1180. In een klein klooster in Frankrijk komt een groep monniken op de binnenplaats, de kloosterhof, bij elkaar. Ze maken twee partijen en de serverende partij gaat de uitdaging aan. Eén van de spelers brengt de bal via het schuine dak in het spel en het is los. Beide partijen proberen de bal met de blote hand tussen de openingen van de kloostergang te spelen, die rondom die binnenplaats liep, om punten voor hun partij te scoren. Een welkome afleiding voor hun geestelijke arbeid. Het kaatsspel is geboren.
Oorsprong
Kaatsen gaat terug naar begin twaalfde eeuw in de kloosters van Frankrijk. Hier werden de eerste varianten gespeeld, voordat deze werden opgemerkt door de adel en uiteindelijk ook door de gewone man. In veel kloosters werd lichaamsbeweging gezien als een gezonde afleiding voor hun dagelijkse, geestelijke inspanningen. Niet alleen kaatsen, maar ook onder andere tennis heeft hier z’n oorsprong.
De reis naar het noorden
Het kaatsspel, jeu de paume, werd al snel door de adel overgenomen door de contacten die de adel met de kloosters hadden. Zij speelden het spel op de binnenplaatsen van kastelen. Later pakte de gewone man het spel ook op. In de steden waren genoeg daken om de bal op te serveren en buiten de steden werden er kleine, schuine daken gebouwd.
Vanuit Frankrijk begon het kaatsspel zich snel te verspreiden naar Vlaanderen en Engeland. Vlamingen namen het spel rond 1500 mee naar de Noordelijke Nederlanden. Hier zou het spel voor het eerst zijn gespeeld door de dijkwerkers uit de regio van de Biesbosch, die daar werkten aan de inpoldering van Het Bildt. In de omgeving van de Biesbosch (Zuid-Holland) werd in die tijd volop gekaatst. Het kaatsspel bleek erg populair te zijn, wat ook bleek uit vele verbodsverklaringen die werden uitgevaardigd.
Kaatsend Friesland
Vanuit het zuiden van Nederland kwam het kaatsspel dus naar het noorden. Het spel werd veelal op pleinen gespeeld, maar ook hier kwamen al snel vele verbodsverklaringen op. Het werd vooral in het noorden op het platteland in stand gehouden. Tijdens kermissen in de zomer of door herbergiers werden vooral kaatswedstrijden uitgeschreven. Waar het kaatsspel terugliep in andere delen van Nederland, bleef het populair in het noorden.
De redding
Het kaatsspel heeft tijden gekend dat het ook in het noorden terugliep, maar mede dankzij de kasteleins werd het kaatsen gered. Zij schreven de wedstrijden uit en hielden de sport staande totdat er in de 19eeeuw commissies in het leven werden geroepen.
Vanaf 1853 wordt het kaatsen meer een gereglementeerde sport. In 1853 wordt de Permanente Commissie opgericht en later in 1897 vond de oprichting van de Nederlandse Kaatsbond plaats. Vlak voordat de bond bestond, werden kaatsers al wel gevraagd om aan wedstrijden mee te doen in het kader van tentoonstellingen.
Freule 2020. Finale Jellum – Dronryp – Foto: Kaatsnieuws.com
Hedendaagse kaatsen
Meerdere belangrijke kaatswedstrijden en historische momenten werden het leven in geroepen begin 20eeeuw. De Freulepartij voor de jonge jongens en de demonstratiewedstrijden voor de vrouwen (en uiteindelijk hun eigen categorie binnen de sport) waren twee van deze momenten. Het kaatsen leeft nog steeds in het noorden. Elk seizoen weer strijden tientallen kaatsers voor koning- en koninginneschappen met hun parturen. En bovenal voor hun plezier!
BRONNEN
• Handleiding Keatsmuseum
• Geschiedenis.nl
• KNKB