Door te scrollen ontdekt u meer media: foto, video en audio. U kunt deze tekst ook eerst laten voorlezen door hieronder op afspelen te klikken.
Dit is een schilderij van een onbekende meester en het oudste voorwerp in onze collectie, waarop een vorm van kaatsen is afgebeeld. Uit onderzoek naar de ouderdom van de lijst blijkt dat het vermoedelijk gaat om een schilderij uit de 17e eeuw. Het is niet zeker wie de schilder is, maar mogelijk gaat het om de Vlaamse meester Hiëronymus Janssens (1624 – 1693).
De spelvorm die u ziet, is Bracciale. Het is een kaatsvariant waarbij de spelers met een leren of houten handschoen of handscherming een met lucht gevulde bal heen en weer spelen. De houten handschoen kan wel twee kilo wegen. In literatuur worden de termen Bracciale en ballonspel door elkaar gebruikt.
De houten handbescherming (foto: CNN)
Waarschijnlijk ontstond deze variant in het midden van de vijftiende eeuw aan het hof van een adellijke familie in het Noord-Italiaanse Ferrara. Daar bleef het niet bij. Het spel verspreidde zich over grote delen van West-Europa. Er zijn betrouwbare aanwijzingen, die laten zien dat het spel in de zestiende eeuw bekend was in het noorden van Nederland.
Bracciale, hier gespeeld in Florence (beeld: CNN)
Het is zelfs mogelijk, of eigenlijk vrijwel zeker, dat het spel op de kaatsbaan ten noorden van it Sjûkelân hier in Franeker werd gespeeld door studenten. Dat was dan in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Franeker was toen nog een stad met een universiteit.
Een oud spel dus, honderden jaren oud zelfs. Betekent dat, dat deze variant is verdwenen? Zeker niet! Het wordt nog ieder jaar gespeeld in de Italiaanse stad Treia, zoals u ziet op deze YouTube-beelden uit 2022.