Het historische centrum van Franeker – Stad vol verhalen en musea

Franeker, een van de beroemde Friese Elfsteden, is een stad met een rijk verleden en een goed bewaard historisch centrum. Wandelend door de binnenstad zie je monumentale panden, oude grachten en charmante steegjes die het verleden tot leven brengen. De stad ademt geschiedenis – van wetenschap en sport tot kunst en cultuur.

Historisch Franeker: waar verleden en heden samenkomen

Het centrum van Franeker is compact, sfeervol en vol verrassingen.  In 1585 werd de Franeker Academie opgericht, als tweede universiteit van Nederland (na Leiden). Deze protestantse universiteit trok studenten uit binnen- en buitenland en groeide uit tot een belangrijk centrum voor wetenschap, theologie en filosofie.

In de collegezalen van Franeker doceerden beroemde geleerden als:

Ulrik Huber (rechtsgeleerde), Johannes Bogerman (voorzitter van de Synode van Dordrecht) en René Descartes, die er enige tijd verbleef.

Ook Eise Eisinga, de bouwer van het beroemde planetarium, volgde hier colleges. De universiteit werd in 1811 gesloten door Napoleon, maar haar geest leeft voort in de stad. Veel van de oorspronkelijke universiteitsgebouwen zijn verdwenen, maar sporen van deze academische geschiedenis zijn nog altijd zichtbaar en voelbaar in Franeker.

Musea in Franeker

1. Keatsmuseum – Sportgeschiedenis in hartje Franeker

Een bezoek aan Franeker is niet compleet zonder een kijkje in het Kaatsmuseum, het oudste sportmuseum van Nederland. Dit unieke museum ligt pal tegenover het legendarische kaatsveld It Sjûkelân, waar jaarlijks de beroemde PC (Permanente Commissie) wordt gespeeld – het hoogtepunt van het Friese kaatsseizoen.

In het Kaatsmuseum duik je in de wereld van het kaatsen: een eeuwenoude balsport die diep geworteld is in de Friese cultuur. Het museum laat zien hoe deze sport zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld, met bijzondere aandacht voor de topwedstrijden, legendarische kaatsers en de symboliek van het spel en ontdekt hoe het kaatsen uitgroeide tot een belangrijk onderdeel van de Friese identiteit.

Wat het museum extra bijzonder maakt, is de interactieve opzet: van filmpjes en oude foto’s tot quizjes voor kinderen en verhalen van PC-koningen. Je staat oog in oog met het rijke sportverleden van Friesland, precies op de plek waar elk jaar duizenden toeschouwers samenkomen voor het grootste kaatsevent van het jaar.

 Het museum ligt midden in de binnenstad en is perfect te combineren met een stadswandeling of een bezoekje aan het Planetarium of Museum Martena. Hier vind je alles over de combikaart.

📍 Locatie: Voorstraat 76, Franeker

2. Eise Eisinga Planetarium – Een technisch wonder in een grachtenpand

Een paar minuten verderop ligt het wereldberoemde Koninklijk Eise Eisinga Planetarium. Tussen 1774 en 1781 bouwde wolkammer Eise Eisinga in zijn woonkamer een nauwkeurig werkend model van het zonnestelsel – volledig met de hand, en zonder moderne technologie. Sinds 2023 staat het planetarium op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het is het oudste nog werkende planetarium ter wereld.

📍 Adres: Eise Eisingastraat 3, Franeker

3. Museum Martena 

Gevestigd in een prachtig pand uit 1498 vertelt Museum Martena het verhaal van Franeker. Het museum belicht zowel de geschiedenis van de stad als haar rol als universiteitsstad tussen 1585 en 1811. Hier leer je alles over de geschiedenis van Franeker, haar universiteit, beroemde bewoners en kunstcollecties. Het museum organiseert regelmatig wisselende tentoonstellingen.

📍 Adres: Voorstraat 35, Franeker

Het Stadhuis van Franeker

Midden in het historische centrum vind je het imposante stadhuis van Franeker, gebouwd tussen 1591 en 1594. Het is een prachtig voorbeeld van Friese renaissance-architectuur, met zijn karakteristieke trapgevels, speklagen en de toren met lantaarn. Binnen zijn nog originele elementen te bewonderen, zoals de oude raadzaal en 17e-eeuwse details.

Het stadhuis behoort tot de Top 100 Nederlandse monumenten en is vandaag de dag vooral in gebruik als trouwlocatie. Een absolute blikvanger tijdens een wandeling door de stad!

Korendragershuisje

Tijdens je wandeling door Franeker mag een stop bij het Korendragershuisje uit 1634 niet ontbreken. Dit charmante pandje aan de Zilverstraat was ooit het wachthuisje van de zakkendragers die graan verwerkten in de stad. Met zijn sierlijke gevelstenen en ligging boven de gracht is het een prachtig voorbeeld van Franekers koopmansverleden. Binnen vertelt een kleine expositie over meten, wegen en het agrarisch erfgoed van de regio.

📍 Adres; Zilverstraat 28,  Franeker

PC Franeker en It Sjûkelân

De PC is de oudste sportwedstrijd van Nederland die nog jaarlijks wordt gehouden. Sinds 1854 vindt deze prestigieuze kaatswedstrijd elk jaar plaats op de laatste woensdag van juli in Franeker. De afkorting staat voor Permanente Commissie, het organiserend comité.

• Het is de belangrijkste en meest prestigieuze kaatswedstrijd van het seizoen, met de beste spelers van Friesland.

• De winnaar ontvangt de koningsprijs en eeuwige roem in de kaatsgeschiedenis.

• De PC trekt jaarlijks duizenden toeschouwers en wordt ook wel de Wimbledon van het kaatsen genoemd.

It Sjûkelân is het grasveld in hartje Franeker waar de PC plaatsvindt. Gelegen naast het centrum, tegenover het Keatsmuseum, is dit veld de meest iconische locatie binnen de kaatssport.

• Tijdens de PC verandert It Sjûkelân in een sfeervol stadion met tribunes, muziek en veel publiek.

• Buiten het seizoen is het een open grasveld, maar voor kaatsliefhebbers is het een plek van groot historisch belang.

  

  Sjukelan

Bezoek het culturele hart van Friesland

Ontdek het Friese en Franeker erfgoed door het Keatsmuseum, het Eise Eisinga Planetarium en Museum Martena te bezoeken – drie musea die samen het verhaal van de stad vertellen. Alles ligt op loopafstand in het historische centrum, waardoor je eenvoudig alles op één dag kunt beleven.

Maak je dag compleet met een stadswandeling langs de grachten, bezoek de plekken waar ooit de Franeker Academie stond, en geniet van een smakelijke lunch in een van de gezellige cafés in de binnenstad.